Dernek Kurma İşlemleri (Dernek Nasıl Kurulur?) 2025

Dernek Nasıl Kurulur?

Dernek kurmak, ortak bir amacı gerçekleştirmek için bir araya gelen en az yedi kişinin oluşturduğu tüzel bir kişiliği ifade eder. Türkiye’de dernek kurma süreci, yasal mevzuatın getirdiği bir dizi adımı içerir ve bu süreç dikkatli bir şekilde planlanmalıdır. Bu makalede, Türk Medeni Kanunu ve Dernekler Kanunu “dernek kurma” sürecinin tüm detaylarını ele alacak, bu alandaki tüm sorularınıza yanıt vereceğiz.

Dernek Kurma Maliyeti

Dernek kurma maliyeti, sürecin belirli aşamalarında ortaya çıkan masraflardan oluşur. Doğrudan bir kuruluş harcı bulunmasa da dolaylı maliyetler dikkate alınmalıdır. İşte dernek kurma sürecinde karşılaşılabilecek bazı maliyet kalemleri:

• Noter Onay Ücretleri: Dernek defterlerinin ve diğer resmi belgelerin noter tasdik masrafları.
• Defter ve Kırtasiye Giderleri: Karar defteri, üye kayıt defteri, işletme hesap defteri gibi zorunlu defterlerin temin edilmesi ve tasdiki.
• Kira ve Ofis Giderleri: Dernek merkezinin kiralanması veya kullanıma açılması için gereken masraflar.
• Vergi ve Banka İşlemleri: Vergi kimlik numarası alınması ve banka hesabı açılması gibi işlemler.
• Faaliyet Giderleri: Derneğin ilk faaliyetlerini başlatmak için gereken kırtasiye, makbuz basımı, mühür yapımı gibi masraflar.

Bu dernek kurma maliyetleri, derneğin faaliyet alanına ve kapsamına göre değişiklik gösterebilir. Dernek kurucularının bu giderleri önceden planlayarak bir bütçe oluşturması önerilir.

Dernek Tüzüğü Nasıl Olur?

Dernek tüzüğü, bir derneğin işleyişini, organlarını, amaçlarını ve kurallarını belirleyen temel belgedir. Tüzük, dernek kurmanın temel anayasası niteliğindedir ve her dernek için özel olarak hazırlanmalıdır. Tüzükte bulunması gereken zorunlu unsurlar şunlardır:

• Derneğin Adı ve Merkezi: Derneğin resmi adı ve merkezi adresi belirtilmelidir.
• Amacı ve Faaliyetleri: Derneğin hangi amaçla kurulduğu ve bu amaca ulaşmak için hangi faaliyetlerde bulunacağı detaylandırılmalıdır.
• Üyelik Şartları: Derneğe üye olma ve üyelikten çıkma koşulları açıkça tanımlanmalıdır.
• Genel Kurulun Toplanması: Genel kurulun nasıl toplanacağı, kimlerin katılabileceği ve alınacak kararların nasıl uygulanacağı belirtilmelidir.
• Yönetim Kurulu ve Denetim Kurulu: Bu kurulların görev ve yetkileri, seçim usulleri ve çalışma esasları detaylı bir şekilde açıklanmalıdır.
• Borçlanma Usulleri: Derneğin borçlanma usul ve esasları tüzükte yer almalıdır.
• Fesih Durumunda Mal Varlığı: Derneğin feshi durumunda mal varlığının nasıl tasfiye edileceği belirtilmelidir.

Tüzüğün eksiksiz ve doğru hazırlanması, dernek kurma sürecinin en kritik aşamalarından biridir. Yanlış ya da eksik bir tüzük, kuruluş aşamasında sorunlar yaşanmasına neden olabilir.

Derneğin Organları Nelerdir?

Dernek kurmak için zorunlu olan organlar şunlardır:

• Genel Kurul: Derneğin en yetkili karar organıdır ve tüm üyelerden oluşur. Genel kurul, derneğin temel politikalarını belirler ve yönetim kurulu üyelerini seçer.
• Yönetim Kurulu: Derneğin yürütme organıdır ve günlük işlerin yürütülmesinden sorumludur. Yönetim kurulu, genel kurul tarafından seçilir.
• Denetim Kurulu: Derneğin mali ve idari denetimini gerçekleştiren kuruldur. Denetim kurulu, dernek faaliyetlerinin mevzuata ve tüzüğe uygun şekilde yürütülmesini sağlar.

Bu organların görev ve sorumlulukları, tüzükte açıkça belirtilmelidir.

Derneğin İlk Genel Kurulu

Dernek kurulduktan sonra, ilk genel kurulun kuruluş tarihinden itibaren altı ay içinde yapılması yasal bir zorunluluktur. Bu toplantı, derneğin kurumsal yapısını ve işleyişini düzenlemek için kritik öneme sahiptir. İlk genel kurulda şu kararlar alınır:

• Yönetim Kurulu ve Denetim Kurulu Üyelerinin Seçimi: Derneğin idari yapısını oluşturmak için gerekli olan bu seçimler, derneğin yönetim organlarının belirlenmesini sağlar.
• Faaliyet Planı ve Bütçe Onayı: Derneğin ilk dönem faaliyetleri ve bütçesi detaylı bir şekilde tartışılır ve onaylanır. Bu, derneğin hedeflerini ve kaynaklarını netleştirmek için hayati bir adımdır.
• Çalışma Usulleri ve Tüzük Revizyonları: Gerekli görülen durumlarda, dernek tüzüğünde değişiklikler yapılabilir ve çalışma usulleri detaylandırılabilir.

Toplantı, kurucuların yanı sıra üye olan herkesin katılımına açık olmalıdır ve çağrı yöntemi tüzükte belirtilen kurallara uygun şekilde yapılmalıdır. İlk genel kurulun zamanında ve usulüne uygun gerçekleştirilmemesi durumunda, dernek faaliyetlerinin hukuki geçerliliği tehlikeye girebilir ve derneğin feshiyle sonuçlanabilir. Bu nedenle genel kurul toplantısından önce kapsamlı bir hazırlık yapılması tavsiye edilir.

Dernek Kurma Şartları

Dernek kurmak, belirli bir amaca yönelik olarak bir araya gelen kişilerin oluşturduğu tüzel bir yapıdır. Türkiye’de dernek kurma süreci, Türk Medeni Kanunu’nun 56-100. maddeleri arasında düzenlenmiştir. Bu süreçte dikkat edilmesi gereken birçok detay bulunmaktadır. Dernek kurma şartları şunlardır:

• Kurucu Sayısı: Dernek kurmak için en az yedi gerçek veya tüzel kişi gereklidir. Bu kişiler, derneğin kurucu üyeleri olarak tüzüğe imza atmalıdır.
• Fiil Ehliyeti: Kurucuların fiil ehliyetine sahip olmaları gerekir. Bu, onların reşit, ayırt etme gücüne sahip ve hukuki ehliyetini kullanabilecek durumda olmalarını ifade eder.
• Amaç: Derneğin amacı hukuka, ahlaka ve kamu düzenine aykırı olmamalıdır. Ayrıca, bireysel kazanç amacı taşımamalıdır. Örneğin, eğitim, kültür, sanat veya yardım gibi toplumsal fayda sağlayan amaçlar yaygındır.
• Tüzük Hazırlama: Dernek tüzüğü, derneğin işleyişini belirleyen bir yol haritasıdır. Tüzükte dernek adı, amacı, faaliyetleri, üyelik şartları, organları ve mali işlemleri gibi temel bilgiler yer almalıdır.
• Başvuru ve Belgeler: Dernek kuruluş bildirimi ve tüzüğü, kurucu üyeler tarafından imzalanarak İl Sivil Toplumla İlişkiler Müdürlüğü’ne teslim edilmelidir. Ayrıca, dernek merkezi için adres beyanı ve kimlik bilgileri gibi belgeler gereklidir.
• Denetim ve Onay Süreci: Belgeler teslim edildikten sonra, ilgili müdürlük başvuruyu inceleyerek eksiklik varsa 30 gün içinde tamamlanmasını talep eder. Eksikliklerin tamamlanmaması durumunda, derneğin tüzel kişilik kazanması mümkün olmayabilir.

Bu şartların sağlanması, dernek kurma sürecinin başlangıcı için gereklidir.

Dernekte Tutulan Defterler

Dernek kurma işleminde, faaliyetlerini düzenli ve şeffaf bir şekilde yürütebilmek için belirli defterleri tutmak zorundadır. Tutulması zorunlu olan defterler şunlardır:

• Karar Defteri: Yönetim kurulu tarafından alınan kararlar kaydedilir.
• Üye Kayıt Defteri: Derneğe üye olan kişilerin bilgileri kaydedilir.
• Evrak Kayıt Defteri: Gelen ve giden evraklar kayıt altına alınır.
• İşletme Hesabı Defteri: Derneğin gelir ve gider işlemleri kaydedilir.
• Demirbaş Defteri: Derneğe ait demirbaşlar bu deftere kaydedilir.

Bu defterler noter veya İl Sivil Toplumla İlişkiler Müdürlüğü tarafından tasdik edilmelidir.

Dernek İsmi Nasıl Olmalı?

Dernek kurma sırasında dernek ismi, derneğin amacı ve faaliyetleriyle uyumlu olmalı ve başka bir dernekle karışıklığa neden olmamalıdır. Ayrıca şu hususlara dikkat edilmelidir:

• Daha önce başka bir dernek tarafından kullanılmamış bir isim seçilmelidir.
• “Türk”, “Cumhuriyet”, “Atatürk” gibi kelimeler, İçişleri Bakanlığı izni gerektirir.
• İsim, derneğin amacını yansıtan bir ifade olmalıdır.

E-Devlet üzerinden dernek adı sorgulama işlemi yapılarak uygun bir isim seçilebilir.

Dernek Üyeliği

Dernek üyeliği, derneğin faaliyetlerine katkıda bulunmak ve karar alma süreçlerine dahil olmak isteyen kişiler için önemli bir süreçtir. Her dernek, kendi tüzüğünde üyelik şartlarını ve üyelikten çıkış prosedürlerini açıkça belirtmelidir. Üyelik, derneğin amaçlarına destek vermek isteyen bireylerin veya tüzel kişiliklerin dernek bünyesine katılmasıyla gerçekleşir.

Dernek Üyeliği İçin Genel Şartlar

• Yaş ve Ehliyet Şartı: Üye olmak isteyen bireylerin 18 yaşını doldurmuş ve fiil ehliyetine sahip olmaları gereklidir. Tüzel kişiler ise temsilcileri aracılığıyla üye olabilir.
• Tüzüğe Uygunluk: Derneğin tüzüğünde belirtilen özel üyelik şartlarını taşıyan kişiler başvuruda bulunabilir. Örneğin, bir spor derneği yalnızca belirli bir spor dalında faaliyet gösteren kişileri üyeliğe kabul edebilir.
• Aidat Ödeme Zorunluluğu: Dernek tüzüğünde belirlenen yıllık veya aylık aidatların düzenli olarak ödenmesi gerekir.

Üyelik Başvurusu Süreci

Dernek üyeliğine başvurmak isteyen bireyler şu adımları takip etmelidir:

• Başvuru Formu Doldurma: Derneğin hazırladığı standart başvuru formu doldurmak gerekir. Bu formda, başvuran kişinin kimlik bilgileri, iletişim bilgileri ve üyelik gerekçesi gibi bilgiler yer alır.
• Tüzük İncelemesi: Üye adayları, derneğin tüzüğünü okuyarak hak ve sorumluluklarını öğrenmelidir.
• Yönetim Kurulu Onayı: Başvurular, yönetim kurulu tarafından incelenir ve onaylanır. Yönetim kurulunun red kararı alması durumunda, üye adayı gerekçeli bir açıklama talep edebilir.

Üyelik Hakları

Dernek üyeleri, aşağıda yazılı haklara sahiptir:

• Genel Kurula Katılma ve Oy Kullanma: Üyeler, genel kurul toplantılarına katılarak dernek kararlarına oylarıyla katkıda bulunabilir.
• Yönetim Organlarına Seçilebilme: Üyeler, yönetim veya denetim kurulu gibi organlara aday olabilir.
• Faaliyetlere Katılma: Derneğin düzenlediği etkinliklere ve projelere katılım sağlayabilir.

Üyelikten Çıkış ve Çıkarılma

• Gönüllü Çıkış: Her üye, yazılı bir bildirimle dernek üyeliğinden ayrılabilir. Bu durumda, varsa ödenmemiş aidatlar tahsil edilir.
• Üyelikten Çıkarılma: Üyeler, tüzüğe aykırı davranışlar veya aidat ödememe gibi nedenlerle üyelikten çıkarılabilir. Yönetim kurulu kararıyla çıkarılma durumunda, üyenin itiraz hakkı bulunmaktadır.

Dernek üyeliği, bireylere sosyal sorumluluklarını yerine getirme, toplumsal projelere destek verme ve kolektif bir amaca katkıda bulunma fırsatı sunar. Doğru bir şekilde yürütülen üyelik süreci, derneğin etkinliği ve başarısı açısından hayati önem taşır. üyeliği için genel şartlar şunlardır:

• 18 yaşını doldurmuş olmak ve fiil ehliyetine sahip olmak.
• Dernek tüzüğünde belirtilen şartlara uygun olmak.
• Üyelik aidatını eksiksiz ve düzenli olarak ödemek.

Dernek üyeleri, genel kurul toplantılarına katılma ve oy kullanma hakkına sahiptir.

Dernek Kuruluşu İçin Gerekli Belgeler

Dernek kurma sürecinde teslim edilmesi gereken belgeler şunlardır:

• Kuruluş Bildirimi: Kurucu üyeler tarafından doldurulmuş ve imzalanmış form.
• Dernek Tüzüğü: Her sayfası kurucu üyeler tarafından imzalanmış olmalıdır.
• Kimlik Fotokopileri: Kurucu üyelerin kimlik fotokopileri.
• Adres Beyanı: Dernek merkez adresine ilişkin kira kontratı veya tapu fotokopisi.

Bu belgeler eksiksiz bir şekilde İl Sivil Toplumla İlişkiler Müdürlüğü’ne teslim edilmelidir.

Dernekle İlgili Önemli Terimler

Dernek kurma ve dernek faaliyetleri sırasında sıkça karşılaşılan bazı terimler şunlardır:

• DERBİS: Dernek Bilgi Sistemi, elektronik ortamda işlem yapılmasını sağlar.
• Federasyon: Aynı amaç doğrultusunda bir araya gelen en az beş derneğin oluşturduğu yapı.
• Konfederasyon: En az üç federasyonun birleşmesiyle oluşur.

Çocuk Dernekleri Nedir ve Nasıl Kurulur?

12-15 yaş arasındaki çocuklar, yasal temsilcilerinin izniyle dernek kurabilir. Ancak:

• 12 yaşını tamamlamış çocuklar kurucu üye olamaz.
• 18 yaşından büyük bireyler çocuk derneklerine üye olamaz.

Çocuk dernekleri genellikle eğitim ve sosyal gelişimi desteklemek amacıyla kurulur.

Derneğin Sona Ermesi

Dernekler, tüzel kişiliklerini sonlandırmak amacıyla farklı yollarla sona erdirilebilir. Derneğin sona ermesi, ya gönüllü bir süreç sonucunda gerçekleşir ya da yasal zorunluluklar nedeniyle uygulanır. Her iki durumda da, derneğin mal varlığının ve yasal yükümlülüklerinin düzenli bir şekilde tasfiye edilmesi gereklidir. İşte derneklerin sona erme süreçleri:

Gönüllü Sona Erme

1. Genel Kurul Kararıyla Sona Erme:
   • Derneğin sona ermesi, genel kurul üyelerinin çoğunluğunun kararı ile gerçekleşebilir.
   • Bu karar, dernek tüzüğünde belirtilen usullere uygun bir şekilde alınmalıdır.
   • Genel kurul kararında derneğin tasfiye sürecine ilişkin detaylar da belirtilmelidir.
2. Amaçların Gerçekleşmemesi veya Anlamsız Hale Gelmesi:
   • Dernek, kuruluş amacını gerçekleştirmiş veya amacı geçerliliğini yitirmişse gönüllü olarak fesih edilebilir.
   • Bu durumda, genel kurulun tasfiye kararını onaylaması gereklidir.

Zorunlu Sona Erme

1. Mahkeme Kararıyla Sona Erme:
   • Dernek, yasalara veya kamu düzenine aykırı faaliyetlerde bulunuyorsa, mahkeme kararıyla kapatılabilir.
   • Bu durumda, savcılık veya ilgili kamu kurumlarının başvurusu üzerine fesih işlemi başlatılır.
2. Tüzük ve Kanun Hükümlerine Aykırılık:
   • Derneğin tüzüğüne veya yasal düzenlemelere aykırı hareket etmesi durumunda, ilgili makamların uyarısı sonrasında eksiklikler giderilmezse zorunlu sona erme gerçekleşebilir.
3. Faaliyetlerin Durması:
   • Dernek, uzun süre boyunca faaliyet göstermediği tespit edilirse ilgili kurumlar tarafından feshedilebilir.

Sona Erme Sürecinin Hukuki Boyutları

• Sona erme kararının ardından, tasfiye işlemlerine başlanır.
• Derneğin borçları öncelikli olarak ödenir ve kalan mal varlığı tüzükte belirtilen kuruluşlara devredilir.
• Eğer tüzükte bu konuda bir hüküm yoksa, mal varlığı kamu yararına çalışan bir kuruma aktarılır.

Derneğin sona ermesi, hem gönüllü hem de zorunlu hallerde, yasal prosedürlere uygun şekilde gerçekleştirilmelidir. Süreç tamamlanana kadar, yönetim kurulu üyeleri ve tasfiye kurulu, derneğin yükümlülüklerini yerine getirmekle sorumludur. genel kurul kararıyla veya mahkeme kararıyla sona erebilir. Derneğin sona ermesi durumunda, mal varlığının tasfiyesi yapılır.

Derneğin Tasfiyesi

Tasfiye sürecinde şu adımlar izlenir:

• Borçların ödenmesi.
• Kalan mal varlığının tüzükte belirtilen şekilde dağıtılması.

Tasfiye süreci, yasalara uygun bir şekilde yürütülmelidir.

Dernek Kuruluşunda Dikkat Edilmesi Gerekenler

Dernek kuruluş süreci, hukuki, idari ve mali açıdan bir dizi önemli adımı içerir. Bu nedenle, kuruluş işlemlerine başlamadan önce dikkat edilmesi gereken birçok unsur bulunmaktadır. Dernek kurmak isteyenler için bu süreci sorunsuz tamamlamanın yollarını detaylı şekilde açıklıyoruz.

Belgelerin Hazırlanması

• Eksiksiz Evrak Teslimi: Kuruluş bildirim formu, dernek tüzüğü, kimlik fotokopileri ve adres beyanı gibi belgeler eksiksiz bir şekilde hazırlanmalıdır. Evraklarda yapılan küçük bir hata bile sürecin uzamasına neden olabilir.
• Tüzüğün Hukuki Geçerliliği: Dernek tüzüğü hazırlanırken, Türk Medeni Kanunu ve Dernekler Kanunu’na uygun şekilde oluşturulması gerekir. Örneğin, tüzükte belirtilen amaçların hukuka ve ahlaka uygun olması zorunludur.
• Mülki İdare Onayı: Belgelerin İl Sivil Toplumla İlişkiler Müdürlüğü’ne teslim edilmesinin ardından, inceleme sürecinde herhangi bir eksiklik tespit edilmemesi için ön hazırlık yapılmalıdır.

Genel Kurul Hazırlığı

• Kurucuların Seçimi: Dernek kurucuları, derneğin ilk genel kuruluna kadar geçici yönetim kurulunu oluşturur. Bu kişiler, derneğin işleyişinden sorumlu olacaktır.
• İlk Toplantı Gündemi: İlk genel kurul toplantısında, yönetim kurulu ve denetim kurulu üyelerinin seçilmesi gibi önemli kararlar alınır. Bu toplantı için gerekli hazırlıklar detaylı şekilde yapılmalıdır.

Mali Yönetim

• Defterlerin Tasdiki: Karar defteri, üye kayıt defteri ve işletme hesabı defteri gibi zorunlu defterler noter tasdikli olmalıdır. Bu defterler, derneğin mali ve idari süreçlerini belgelemek için kritik öneme sahiptir.
• Aidat Sistemi: Üyelerden alınacak aidatların miktarı ve ödeme şekilleri tüzükte belirtilmeli, uygulamada bu hususa dikkat edilmelidir.
• Banka Hesabı: Dernek adına açılacak banka hesabı, mali işlemlerin şeffaflığı açısından önemlidir.

İdari Yönetim ve Denetim

• DERBİS Şifresi: Dernek Bilgi Sistemi (DERBİS) üzerinden işlemleri gerçekleştirmek için şifre talep edilmelidir. Bu şifre, genel kurul toplantılarına ilişkin bildirimlerin yapılması gibi işlemlerde kullanılır.
• Denetim Hazırlıkları: Dernekler, İçişleri Bakanlığı tarafından düzenli olarak denetlenir. Bu nedenle, tüm evrakların düzenli şekilde saklanması ve defter kayıtlarının doğru tutulması önemlidir.

Yasalara Uygunluk

• Faaliyet Alanının Belirlenmesi: Derneğin faaliyet alanı ve amacı, tüzükte açıkça belirtilmelidir. Bu alanların mevzuata uygun olması, derneğin gelecekte hukuki sorunlarla karşılaşmamasını sağlar.
• Ad, Logo ve Amblem Kullanımı: Dernek adı, logo ve amblem seçiminde başka bir dernekle karışıklığa yol açılmamalıdır. Ayrıca, “Türk” veya “Cumhuriyet” gibi kelimelerin kullanımında İçişleri Bakanlığı’ndan izin alınmalıdır.

Eğitim ve Bilgilendirme

• Üyelerin Eğitimi: Yeni kurulan derneklerde, kurucu üyelerin ve diğer katılımcıların dernekler mevzuatı hakkında bilgi sahibi olması gerekir. Eğitim çalışmaları, dernek içi işleyişin sorunsuz yürütülmesine katkı sağlar.
• Profesyonel Danışmanlık: Dernek kuruluş sürecinde danışmanlık hizmeti almak, eksikliklerin önüne geçmek ve süreçleri hızlandırmak için etkili bir yöntemdir.

Dernek kuruluşunda dikkat edilmesi gereken tüm bu unsurlar, başarılı bir dernek yapısının temelini oluşturur. Sürecin her aşamasında titizlikle hareket edilmesi, derneğin uzun vadeli başarısını garanti altına alır.

• Belgeler eksiksiz hazırlanmalıdır.
• Dernek tüzüğü yasalara uygun olmalıdır.
• Genel kurul toplantıları zamanında yapılmalıdır.

Sonuç

Dernek kurma, toplumsal fayda sağlamak veya ortak bir amaca ulaşmak için etkili bir araçtır. Ancak bu sürecin yalnızca kuruluş aşamasını başarıyla tamamlamak yeterli değildir; derneğin uzun vadeli başarısı için hukuki gerekliliklere, idari düzenlemelere ve finansal yönetim ilkelerine titizlikle uyulmalıdır. Kuruluş aşamasından itibaren planlı hareket etmek, sağlıklı bir yönetim yapısı oluşturmak ve düzenli denetim mekanizmaları kurmak, derneğin sürdürülebilirliğini artıracak temel unsurlardır. Ayrıca, doğru iletişim stratejileri ve aktif üye katılımı, derneğin etkisini ve görünürlüğünü artırarak amacına ulaşmasını destekler.

Sıkça Sorulan Sorular

İlginizi Çekebilecek Diğer Yazılarımız:

• Karşılıksız Yararlanma Suçu (Kaçak Elektrik Cezası)
• Yeni Ev Sahibi Kiracıyı Tahliye Edebilir mi?
• Elden Kira Ödemesinin İspatı